Wielrennen
- Onderwerp starter Satyr
- Startdatum
Baanrenner
Hmm, heel apart. Wat zijn de overeenkomsten tussen de 2? Hij komt overigens uit Colombia.
Mollema en Lopez winnen zelden en eindigen altijd vrij anoniem in een AK. 7e tot 12e oid.
Lopez heeft nu op zijn 26ste 17 overwinngen, waaronder 2 Vuelta- en 1 Touretappe en de eindklassementen van Zwitserland en Catalonië. Verder nog op het podium in de Giro en Vuelta. Mollema had op die leeftijd 3 overwinningen en 1 podium in de Vuelta. En als het dan even iets minder gaat voor Lopez slaat ie gewoon een toeschouwer op z'n kanis, dus anoniem kun je hem niet echt noemen.
Ik had nog een Premium artikel over voor het AD op mijn telefoon. Neem aan dat dit niet voor iedereen het geval is. Dus voor diegenen die het interview met Jakobsen willen lezen, bij dezen.
Jakobsen doet zijn indrukwekkende verhaal: ‘Elke keer dacht ik: dit is ’t, ik ga dood’
INTERVIEW Met meer dan tachtig kilometer per uur vloog hij in de hekken. Fabio Jakobsen (24) overleefde ternauwernood een afgrijselijke val in de eerste etappe van de Ronde van Polen. Stapje voor stapje werkt hij aan zijn herstel. Dit is voor het eerst dat hij zijn verhaal doet. Over overleven, een biddende priester, een dikke kont en Dylan Groenewegen.
Door Thijs Zonneveld
Hij wordt wakker in een ziekenhuisbed. Bewegen kan hij nauwelijks, praten helemaal niet. In zijn keel zit een buis. Waar hij is weet hij niet, wat er gebeurd is evenmin. Aan zijn bed staan drie artsen. Ze zeggen dat ze hem hebben geopereerd en ze vragen hem of hij zijn benen en armen kan bewegen. Dat gaat, met moeite. Ze vertellen hem dat hij gewonnen heeft en vragen of hij wil weten hoe hij eruit zag toen hij werd binnengebracht. Hij knikt. Een van de artsen laat een foto zien. ,,Ik zag alleen maar bloed. Het leek meer op een aangereden dier. Ik dacht: Hè? Zo zie ik er toch helemaal niet uit?”
Twee dagen eerder, op 5 augustus, stapt Fabio Jakobsen op de fiets voor de eerste etappe in de Ronde van Polen. Dat het een massasprint gaat worden, dat staat eigenlijk al vast. Een snelle, chaotische. ,,Het was voor de meeste renners de eerste koers na de coronapauze. Ik kende het plaatselijke rondje, een jaar ervoor had ik er ook al gereden. Links, rechts, dwars door Katowice. De finish was op dezelfde plek als altijd: in dalende lijn. Ik weet nog dat ik goede moed had. Dat ik op het plaatselijke rondje zwaaide naar mijn maatje Julius van den Berg, die in de kopgroep zat. Hoe ik in het wiel van mijn ploeggenoten Davide Ballerini en Florian Sénéchal naar de laatste kilometer reed. Dat is het laatste dat ik me herinner. Daarna wordt het zwart.”
Horrorcrash
Fabio Jakobsen kwam op 5 augustus vreselijk ten val bij een massasprint in de Ronde van Polen. De weg liep daar naar beneden, waardoor de snelheid meer dan 80 kilometer per uur was. De valpartij schokte de hele wielerwereld. Jakobsen was in levensgevaar, maar is inmiddels zover dat hij in 2021 zijn rentree wil maken.
Iets meer dan duizend kilometer verderop zit zijn vriendin Delore (22) met haar ouders voor de tv in de keuken. ,,Ik word altijd zenuwachtig in de laatste tien kilometer, als het gedrang begint. Dan ga ik wat anders doen. Ik luister wel, maar ik heb afleiding nodig. Die dag ook. Mijn vader riep dat hij goed zat, dat hij ging winnen. Dus ik ging kijken. Ik zag hem aangaan, uitwijken, en voordat ik het wist lag hij in de hekken. Het ging zo snel. In de herhaling zag ik hem over de kop gaan en met zijn rug tegen een man en een finishboog aan klappen. En dat zijn helm van zijn hoofd vloog in de val. Ik wist: dit is foute boel. Ik heb Yvan Vanmol gebeld – de dokter van de ploeg, maar die wist op dat moment ook nog niks, behalve dat hij buiten bewustzijn was. Op Twitter las ik alleen maar spookverhalen. Een halfuur lang heb ik onder de tv gezeten, biddend dat hij niet dood zou gaan. Daarna ben ik gaan inpakken om naar Polen te gaan. ’s Avonds laat ging mijn telefoon. De ploegarts. Ik heb ’m een tijdlang laten overgaan omdat ik niet durfde op te nemen. Ik was heel bang dat dat het moment zou zijn waarop hij zou zeggen dat Fabio er niet meer was.”
Fabio: ,,Dat scheelde ook niet zoveel.”
Ben je in levensgevaar geweest?
,,Mijn ploegmaat Florian heeft zijn fiets tegen een hek gezet en is naar me toe gerend. Hij zag dat ik op het asfalt lag, tussen de hekken. Er was overal bloed. De mensen eromheen deden niets – ze waren bevroren door de aanblik. Florian zag dat ik lag te stikken in mijn eigen bloed. Ik kon niet bewegen, hij zag de paniek in mijn ogen. In een reflex heeft hij mijn hoofd gepakt en iets opgetild, zodat het bloed uit mijn mond en keel liep. Daarna werd ik rustiger, zei hij. Maar verder weet hij er ook niets meer van, zijn herinnering stopt daar. Op tv-beelden zie je dat hij even later staat te huilen. Hij heeft getwijfeld of hij het goed had gedaan, de dagen erna. Of hij mijn hoofd wel op had moeten tillen in verband met een mogelijke dwarslaesie. Maar het was kiezen tussen twee kwaden en hij heeft de juiste keuze gemaakt. Verder heb ik geluk gehad dat de arts van UAE, Dirk Tenner, uit zijn auto is gesprongen. Hij heeft een achtergrond als trauma-arts, hij heeft de situatie gecoördineerd totdat de traumahelikopter er was.”
,,Ja, en die UCI-commissaris waar ik bovenop ben geklapt. Hij stond achter het hek te filmen, maar hij was eigenlijk een soort menselijk stootkussen. Als hij daar niet had gestaan, was ik op de finishboog gekatapulteerd. Dat had ik niet na kunnen vertellen.”
Hoe is het met die man eigenlijk?
,,Een hoop gebroken ribben, maar verder wel oké.”
Je bent in een kunstmatige coma gebracht op weg naar het ziekenhuis. Heb je gedroomd? Gehallucineerd?
,,Niks. Ik ben twee dagen kwijt. Ze hebben me die eerste nacht vijf uur lang geopereerd en ik ben aan de beademing gelegd. Maar mijn eerste herinnering na de val is die drie doktoren aan mijn bed. Alles was toen nog vaag en wazig. Een dag later kwamen Delore en mijn vader op bezoek, in een beschermend pak en met een mondkapje op vanwege corona. Ze zijn, samen met mijn moeder, mijn zusje en de psycholoog van Deceuninck-Quick-Step door de ploeg naar Polen gevlogen. Dat ze in zo’n pak voor me stonden is eigenlijk het eerste moment dat ik me bewust werd van de situatie. Ik tikte op mijn pols omdat ik wilde weten hoe laat het was. Zeiden ze: het is vier uur op zaterdag. Toen pas besefte ik dat het drie dagen na de val was. En dat ik op de intensive care van een Pools ziekenhuis lag. Daar leggen ze je niet omdat je je scheenbeen gebroken hebt. Delore had haar telefoon mee. Daarop heb ik getypt: vertel me wat er is gebeurd. Ze legden uit dat ik de hekken in was gereden in de sprint.”
Delore: ,,Zijn gezicht was vierkant. Eigenlijk herkende ik hem alleen aan het stukje bij zijn ogen. Zijn wenkbrauwen, zijn wimpers. Voor de rest: overal hechtingen, alles was beurs. Hij was kaalgeschoren, er zat een grote blauwe plek op zijn hoofd waar zijn hersenen tegen zijn schedel waren gebotst. Hij had een drain om hersenvocht af te voeren. Zijn mond kon niet open. Dat lukte later pas. Ik weet nog dat ik erin keek: er was niets. Zijn tanden weg, de helft van zijn gehemelte weg, een stuk kaak weg. Ik keek zo naar de binnenkant van zijn neus.”
Was er niemand die je uitlegde wat er gebeurde?
,,Nee. En ik kon het ook niet vragen. Misschien was het ook omdat ik erbij lag als een zombie. Alsof ik van de wereld was. Maar ondertussen kon ik over alles nadenken. Ik hoorde en zag wat er om me heen gebeurde. In de kamer naast me lag iemand anders. Op een gegeven moment ging het alarm heel lang af. Daarna werd het stil en werd er een aluminium kar door de gang gereden. Zo’n grote, lange. Eentje waar je een lijk op legt als-ie naar de vriezer wordt gereden. Ik wist: dit is menens. Hier gaan mensen dood. Er is ook twee keer een priester langs geweest om voor me te bidden.”
Een priester?
,,Ze vroegen of hij naast me mocht komen zitten. Ik heb maar geknikt. Ik ben geen gelovig man of zo. Maar ik dacht: baat het niet, dan schaadt het niet. Als ze een imam of een boeddhist naar binnen hadden gestuurd, had ik hetzelfde gedaan. Ik was wanhopig, ik wilde gewoon graag blijven leven.”
Wat heeft-ie gezegd?
,,Geen idee. Hij las een boekje voor, in het Italiaans. Misschien heeft-ie gebeden dat ik zou blijven leven, maar voor hetzelfde geld reserveerde hij een plekje voor me in de hemel.”
Het gezicht van Fabio Jakobsen is goed hersteld, al zijn de littekens zichtbaar. © Pim Ras Fotografie
Wanneer wist je dat je het zou overleven?
,,Op maandag, de derde dag dat ik wakker was op de ic. Toen dacht ik: als ik nu nog niet de pijp uit ben, dan zal het ook wel niet gebeuren. Kwam ook doordat Yvan langskwam. Die kon me uitleggen wat er was gebeurd en hoe ik ervoor stond. Maar hij stond wel met tranen in zijn ogen aan mijn bed. Ik kon aan zijn ogen zien hoe erg het met me was.”
Laten we de lijst maar even langs-lopen dan. Wat was er allemaal kapot?
,,Een hersenkneuzing. Scheurtjes in mijn schedel. Neus gebroken. Gehemelte gebroken en gescheurd. Tien tanden eruit. Een stuk van mijn boven- en onderkaak verdwenen. Snijwonden in mijn gezicht. Mijn oorschelp was ingesneden. Gebroken duim. Schouder gekneusd, longen gekneusd. De zenuw van mijn stemband heeft een klap gekregen. En mijn billen zwaar gekneusd. Ik heb de klap opgevangen met mijn gezicht en daarna met mijn kont: daarmee ben ik tegen die man geklapt. Dat was een mazzeltje: ik heb nogal een dikke kont. Daarop kreeg ik in de eerste week ook grote doorligplekken: ik heb er vier weken niet op kunnen zitten. In Polen kon ik nog niet praten. Dat lukte pas toen ik naar Leiden was gebracht, met een andere canule.”
Je gezicht is wonderwel goed hersteld.
,,Het valt mee, ja. Ik heb een soort hazenlip op de plek waar ik het reclamebord heb geraakt en mijn neus ziet eruit alsof ik heb gebokst met Mike Tyson. Maar de schade zit vooral van binnen. Er zijn stukken bot verdwenen, het is één groot litteken. Alleen in mijn gehemelte zaten al tachtig hechtingen. Ze hebben een stuk bot uit mijn bekkenkam genomen en die in mijn kaak gezet. In februari word ik opnieuw geopereerd, dan zetten ze er een implantaten in waarop straks mijn tanden worden geplaatst. Maar dat duurt nog wel even. Volgend najaar heb ik pas weer al mijn tanden.”
Je vertelt het bijna laconiek.
,,Ik ben van mezelf vrij rustig. Verder maak ik me ook niet heel erg druk over hoe het eruit ziet. Ze kunnen nog iets aan mijn neus doen voor het esthetische, maar dan zou ik meer littekenweefsel aan de binnenkant krijgen. Dat wil ik niet, want daar kun je last van hebben met ademen.”
Fiets je alweer?
,,Nu wel, ja. Maar dat heeft wel een tijd geduurd. De eerste acht weken heb ik in een donkere kamer gezeten. Geen telefoon, geen tv. Ik moest gewassen worden door Delore, als ik mijn bed uit kwam om te ontbijten, was ik zo moe dat ik daarna meteen weer in slaap viel op de bank. Ik at smoothies en een soort chocomel van het ziekenhuis, met heel veel calorieën erin. Ik weet nog dat we pizza bestelden aan het einde van de eerste week dat ik thuis was. Ik heb tien minuten gedaan om één hapje weg te krijgen. Best lastig met een half gebit. De volgorde is: eerst herstellen, dan weer een normaal mens worden, dan kijken of ik weer wielrenner kan zijn. Ik ben nu zover dat ik om de dag twee uurtjes fiets. Rustig hoor, op koffierondjestempo. Ik heb nog geen sprintje getrokken. Maar ik heb wel weer een schema en ik ben mee geweest op trainingskamp met de ploeg. Een paar weken geleden heb ik een rondje gefietst met een paar ploegmaten die langskwamen. Het ging misschien dertig kilometer per uur door de polder, maar ik was euforisch. Het voelde alsof ik over de Champs-Élysées reed tijdens de laatste etappe van de Tour. Ik besefte hoeveel ik van mijn beroep hou, hoe graag ik koers. De dokters en mijn trainer willen geen datum op mijn rentree plakken. Die zeggen: rustig aan, stapje voor stapje. Stiekem hoop ik zelf dat ik erbij ben als er in maart gekoerst wordt, maar het is realistischer dat het augustus wordt. Hoe mooi zou het zijn als ik een jaar na de val weer in staat ben om écht mee te doen in de finale?”
Thijs Zonneveld op bezoek bij Fabio Jakobsen. © Pim Ras Fotografie
Twijfel je soms of het nog kan? Is het fysiek mogelijk om straks weer te fietsen op het hoogste niveau?
,,Ik geloof dat het kan. Voorlopig is er in elk geval nog niets gevonden waardoor het níet kan. Het zat erin, dus ik hoop dat het er nog steeds in zit. Maar mijn lichaam heeft een enorme klap gehad en er is flink wat door elkaar gehusseld. Het kan zijn dat er iets is waardoor ik niet meer 100 procent haal, maar dat weet ik pas als ik het probeer. De zenuw van mijn stemband lijkt zich te herstellen, dat is belangrijk, omdat-ie mee moet bewegen als ik ademhaal. Maar wat als-ie 98 procent herstelt en niet 100? Dat maakt niet veel uit als je alleen recreatief een rondje trapt, maar wat als je ermee in de WorldTour moet sprinten?”
En psychologisch? Denk je dat je straks weer durft te sprinten?
,,Ja, maar dat weet ik pas als ik weer middenin een massasprint zit. Het is een voordeel dat ik me niks herinner van de crash zelf. Ik droom er niet over, ik ben niet bang om te vallen. Ik hou me ook voor dat het niet vaak gebeurt dat het zó erg is, dat het statistisch ook weer niet zoveel voorkomt. Ik win niet twee keer de loterij, toch? Als ik wil terugkomen, moet ik durven om in een gat te duiken. Een sprinter die te veel remt, die wint niet.”
Ik neem aan dat je de beelden van je crash hebt teruggezien.
,,Ja. Op de intensive care in Polen al.”
Hoe kijk jij naar de actie van Dylan Groenewegen?
,,Het is heel duidelijk. Dylan wijkt van zijn lijn af en doet de deur dicht als ik er langs kom. Dat heeft iedereen wel gezien, denk ik. Als hij de deur iets eerder dichtdoet, kan ik nog remmen. Als hij het iets later doet, dan was ik er al voorbij geweest. Nu ging het precies fout. Ik kon geen kant meer uit. Ik denk dat we daar 84 per uur reden. Dan is de reactietijd nog kleiner dan normaal.”
Neem je het hem kwalijk?
,,Ja, ergens wel. Ik ben niet zo verlicht dat ik zeg dat hij er niks aan kon doen. Maar ik vind het vooral jammer. Voor mezelf, voor hem, voor onze ploegen. We waren de twee snelste sprinters van Nederland, we hoorden bij de beste sprinters van de wereld. Het was het hele jaar al stuivertje wisselen: de ene keer won hij, de andere keer won ik. We zouden allebei naar de Giro gaan. We waren begonnen aan een duel dat nog heel lang kon duren. Zo’n duel, daar draait onze sport om. We zijn entertainers en krijgen daarvoor betaald. Ik keek er heel erg naar uit om me met hem te meten. Maar dan gebeurt zoiets, met alle respect, in de Ronde van Polen. Ik vind het moeilijk om te begrijpen waarom hij het gedaan heeft. Heeft hij me niet gezien? Heeft hij te veel risico genomen? Wilde hij winnen ten koste van alles? Hij wist ook dat het een snelle aankomst was, wat de risico’s waren. Voor mij is sprinten meer dan het bordje 200 zien en dan aangaan. Het is niet als kip zonder kop rammen op de pedalen. Hij had moeten nadenken over de gevolgen. We zijn mensen, geen beesten. Dit is sport, geen oorlog waarin alles geoorloofd is.”
,,Hij heeft me een bericht gestuurd om te vragen hoe het met me ging. Daar heb ik op gereageerd. Niet lang geleden heeft hij me gevraagd of we een keer konden afspreken. Ik snap dat het ook op zijn ziel drukt, dat hij het ook achter zich moet laten. Maar ik ben er nog niet aan toe. Ik wil eerst iets meer weten hoe ik eraan toe ben, qua herstelproces. Hoe beter het met mij gaat, hoe beter het ook voor hem is. Hij heeft dit ook niet gewild. En hij krijgt een hoop stront over zich heen van anonieme mensen achter hun toetsenbordje – dat is belachelijk. Ik hoop oprecht dat hij straks weer in de sprints kan doen waar hij goed in is, dat dit straks achter ons ligt.’’
Hij is door de UCI voor negen maanden geschorst. Vind je dat terecht?
,,Het is heel lang. Maar als je het netto bekijkt, is het maar een maand of twee. Uiteindelijk heeft hij het leven van iemand anders in gevaar gebracht door zo gevaarlijk te sprinten. Daar moeten we veel meer naar kijken in het wielrennen. We moeten af van die wildwest, van het idee dat je kunt sprinten zonder oog voor anderen. Laat dit een precedent zijn: de volgende die zoiets doet, staat ook minimaal een halfjaar langs de kant. Jury’s zouden veel strakker moeten handhaven. Nu is het vaak een soort nattevingerwerk. Dylan is zelf een keer de hekken in gereden zonder dat er een straf werd uitgedeeld, hij wéét dus hoe het voelt. En hij heeft zelf de deur dichtgedaan voor Oliver Naesen in de Eurometropole Tour van 2016. Ook geen straf. Als je dat niet doet als jury, geef je toch het signaal dat het misschien wel kan. Dat gaat in iemands hoofd zitten. Maar Dylan had daar ook kunnen denken: ‘Oef, dat ging maar net goed, dit overkomt me niet nog een keer. Ik moet er in de toekomst voor zorgen dat ik rechtdoor sprint.’ Maar laat me duidelijk zijn: mijn verwondingen zijn óók zo erg door de hoge snelheid en de hekken. Die vingen me niet op, ze vouwden in elkaar. Er loopt nu een onderzoek naar, waaruit moet blijken of ze deugdelijk in elkaar waren gezet. Als je erop gaat letten, zie je het bij veel meer koersen: hekken met uitstekende pootjes, hekken met openingen ertussen.”
Jouw val lijkt wel iets te hebben losgemaakt. Onder de renners, onder de ploegen en zelfs bij de UCI. Denk je dat we de crash over een paar jaar zien als een keerpunt? Als het moment waarop veiligheid van renners wél belangrijk werd?
,,Ik hoop het. De UCI zou zich er veel meer over moeten buigen. Dit soort gevaarlijke finishes moet eruit. Wat ik wel weet, is dat ik niet meer meesprint als ik zie dat de hekken niet deugen.”
Je hebt het hele medische circuit van binnen en buiten gezien, je ligt er lange tijd uit en misschien is je vervolg van je carrière in gevaar. Wie draait er op voor die schade?
,,Dat is gecompliceerd. Ik heb geen rechten gestudeerd, maar volgens mij zijn er meerdere partijen die geheel of gedeeltelijk aansprakelijk zouden kunnen zijn. Dylan, zijn werkgever – Jumbo-Visma, de organisatie van de Ronde van Polen en de UCI. Als ik terugkom op niveau dan valt het allemaal nog relatief mee, maar wat als blijkt dat ik straks niet echt niet meer kan fietsen? Mijn huidige contract bij Deceuninck-Quick Step loopt tot eind 2021. Als ik voor die tijd niks presteer, dan kan het zomaar klaar zijn. Niemand wil een manke renner die niks meer durft. Ze gaan me geen salaris betalen omdat ze me zo zielig vinden. Er is een scenario waarbij ik eind volgend jaar geen wielrenner meer ben en de ploegendienst van de fabriek in kan. Daar is niks mis mee, maar het gaat wel om andere bedragen en een ander perspectief. Het gaat om mijn toekomst, die van Delore en misschien ook wel van onze kinderen. Daarom denk ik niet te licht over die aansprakelijkheidszaak. Het is een soort stok achter de deur voor als het tóch niet helemaal goed meer komt. Het zou heel vreemd zijn als ik straks met de ellende zit door een actie van een ander en omstandigheden die ik niet gecreëerd heb.”
Het moment waarop het fout gaat in de Ronde van Polen. © AP
Dit soort aansprakelijkheidszaken kunnen jaren duren.
,,Ja. Zeker richting Polen en de UCI. Maar dat wil niet zeggen dat je het niet moet doen. Richting Dylan en Jumbo-Visma is het misschien iets makkelijker, dat kan gewoon in Nederland. Maar ik hoef helemaal niet per se te procederen om het uiterste eruit te halen. Het gaat me heus niet alleen om geld, het gaat ook om verantwoordelijkheid. Er zijn ook andere oplossingen mogelijk. Hoe of wat, dat weet ik ook nog niet precies. Ik heb het heel erg naar mijn zin bij Deceuninck-Quick-Step en ik hoef er zeker niet weg. Maar misschien dat ze bij Jumbo-Visma wel zeggen: we bieden ’m een contract aan, ongeacht hoe en of hij terugkomt. Dat is ook een manier van verantwoordelijkheid pakken. En áls ik dan in een ploeg terechtkom met Dylan, kan-ie mooi de sprint voor me aantrekken, hahaha.”
Heeft het je veranderd, de crash? Sta je anders in het leven nu je zo dichtbij de dood bent geweest?
,,Ik heb op de ic mijn zegeningen geteld. Als Delore en mijn ouders langs waren geweest, rolden de tranen over mijn wangen. Ik dacht aan wie ik had, wie ik allemaal kende. Mijn ouders, mijn vriendin, mijn vrienden, mijn schoonfamilie, mensen in mijn omgeving die altijd oprecht geïnteresseerd zijn. Maar ook aan de artsen, de verpleegsters, al die mensen die je weer oplappen. Als je zoiets meemaakt, wordt het heel speciaal. Een band die eerst heel vanzelfsprekend is, wordt ineens heel bijzonder. Je beseft dat alles tijdelijk is, dat het zomaar over kan zijn. Delore en ik waren van plan om naar Monaco te verhuizen. Een van de eerste dingen die ik heb gezegd toen ik een buisje in mijn keel kreeg waarmee ik weer kon praten was: dat doen we niet. Ik wil in de buurt van mijn ouders zijn, van mijn zusje, mijn schoonouders, mijn vrienden, ik wil even langs kunnen bij mijn opa en oma. De verkering met Delore was al heel goed, maar als je zoiets doorstaat met z’n tweeën, dan wordt het nog beter. Het heeft iets onvoorwaardelijks gekregen.”
Delore: ,,Ik ben zo blij dat-ie nog leeft. Dat-ie elke ochtend wakker wordt.”
Fabio: ,,Ik ook, ik ook.”
Jakobsen doet zijn indrukwekkende verhaal: ‘Elke keer dacht ik: dit is ’t, ik ga dood’
INTERVIEW Met meer dan tachtig kilometer per uur vloog hij in de hekken. Fabio Jakobsen (24) overleefde ternauwernood een afgrijselijke val in de eerste etappe van de Ronde van Polen. Stapje voor stapje werkt hij aan zijn herstel. Dit is voor het eerst dat hij zijn verhaal doet. Over overleven, een biddende priester, een dikke kont en Dylan Groenewegen.
Door Thijs Zonneveld
Hij wordt wakker in een ziekenhuisbed. Bewegen kan hij nauwelijks, praten helemaal niet. In zijn keel zit een buis. Waar hij is weet hij niet, wat er gebeurd is evenmin. Aan zijn bed staan drie artsen. Ze zeggen dat ze hem hebben geopereerd en ze vragen hem of hij zijn benen en armen kan bewegen. Dat gaat, met moeite. Ze vertellen hem dat hij gewonnen heeft en vragen of hij wil weten hoe hij eruit zag toen hij werd binnengebracht. Hij knikt. Een van de artsen laat een foto zien. ,,Ik zag alleen maar bloed. Het leek meer op een aangereden dier. Ik dacht: Hè? Zo zie ik er toch helemaal niet uit?”
Twee dagen eerder, op 5 augustus, stapt Fabio Jakobsen op de fiets voor de eerste etappe in de Ronde van Polen. Dat het een massasprint gaat worden, dat staat eigenlijk al vast. Een snelle, chaotische. ,,Het was voor de meeste renners de eerste koers na de coronapauze. Ik kende het plaatselijke rondje, een jaar ervoor had ik er ook al gereden. Links, rechts, dwars door Katowice. De finish was op dezelfde plek als altijd: in dalende lijn. Ik weet nog dat ik goede moed had. Dat ik op het plaatselijke rondje zwaaide naar mijn maatje Julius van den Berg, die in de kopgroep zat. Hoe ik in het wiel van mijn ploeggenoten Davide Ballerini en Florian Sénéchal naar de laatste kilometer reed. Dat is het laatste dat ik me herinner. Daarna wordt het zwart.”
Horrorcrash
Fabio Jakobsen kwam op 5 augustus vreselijk ten val bij een massasprint in de Ronde van Polen. De weg liep daar naar beneden, waardoor de snelheid meer dan 80 kilometer per uur was. De valpartij schokte de hele wielerwereld. Jakobsen was in levensgevaar, maar is inmiddels zover dat hij in 2021 zijn rentree wil maken.
Iets meer dan duizend kilometer verderop zit zijn vriendin Delore (22) met haar ouders voor de tv in de keuken. ,,Ik word altijd zenuwachtig in de laatste tien kilometer, als het gedrang begint. Dan ga ik wat anders doen. Ik luister wel, maar ik heb afleiding nodig. Die dag ook. Mijn vader riep dat hij goed zat, dat hij ging winnen. Dus ik ging kijken. Ik zag hem aangaan, uitwijken, en voordat ik het wist lag hij in de hekken. Het ging zo snel. In de herhaling zag ik hem over de kop gaan en met zijn rug tegen een man en een finishboog aan klappen. En dat zijn helm van zijn hoofd vloog in de val. Ik wist: dit is foute boel. Ik heb Yvan Vanmol gebeld – de dokter van de ploeg, maar die wist op dat moment ook nog niks, behalve dat hij buiten bewustzijn was. Op Twitter las ik alleen maar spookverhalen. Een halfuur lang heb ik onder de tv gezeten, biddend dat hij niet dood zou gaan. Daarna ben ik gaan inpakken om naar Polen te gaan. ’s Avonds laat ging mijn telefoon. De ploegarts. Ik heb ’m een tijdlang laten overgaan omdat ik niet durfde op te nemen. Ik was heel bang dat dat het moment zou zijn waarop hij zou zeggen dat Fabio er niet meer was.”
Fabio: ,,Dat scheelde ook niet zoveel.”
Ben je in levensgevaar geweest?
,,Mijn ploegmaat Florian heeft zijn fiets tegen een hek gezet en is naar me toe gerend. Hij zag dat ik op het asfalt lag, tussen de hekken. Er was overal bloed. De mensen eromheen deden niets – ze waren bevroren door de aanblik. Florian zag dat ik lag te stikken in mijn eigen bloed. Ik kon niet bewegen, hij zag de paniek in mijn ogen. In een reflex heeft hij mijn hoofd gepakt en iets opgetild, zodat het bloed uit mijn mond en keel liep. Daarna werd ik rustiger, zei hij. Maar verder weet hij er ook niets meer van, zijn herinnering stopt daar. Op tv-beelden zie je dat hij even later staat te huilen. Hij heeft getwijfeld of hij het goed had gedaan, de dagen erna. Of hij mijn hoofd wel op had moeten tillen in verband met een mogelijke dwarslaesie. Maar het was kiezen tussen twee kwaden en hij heeft de juiste keuze gemaakt. Verder heb ik geluk gehad dat de arts van UAE, Dirk Tenner, uit zijn auto is gesprongen. Hij heeft een achtergrond als trauma-arts, hij heeft de situatie gecoördineerd totdat de traumahelikopter er was.”
Dus die mensen hebben je leven gered.
,,Ja, en die UCI-commissaris waar ik bovenop ben geklapt. Hij stond achter het hek te filmen, maar hij was eigenlijk een soort menselijk stootkussen. Als hij daar niet had gestaan, was ik op de finishboog gekatapulteerd. Dat had ik niet na kunnen vertellen.”
Hoe is het met die man eigenlijk?
,,Een hoop gebroken ribben, maar verder wel oké.”
Je bent in een kunstmatige coma gebracht op weg naar het ziekenhuis. Heb je gedroomd? Gehallucineerd?
,,Niks. Ik ben twee dagen kwijt. Ze hebben me die eerste nacht vijf uur lang geopereerd en ik ben aan de beademing gelegd. Maar mijn eerste herinnering na de val is die drie doktoren aan mijn bed. Alles was toen nog vaag en wazig. Een dag later kwamen Delore en mijn vader op bezoek, in een beschermend pak en met een mondkapje op vanwege corona. Ze zijn, samen met mijn moeder, mijn zusje en de psycholoog van Deceuninck-Quick-Step door de ploeg naar Polen gevlogen. Dat ze in zo’n pak voor me stonden is eigenlijk het eerste moment dat ik me bewust werd van de situatie. Ik tikte op mijn pols omdat ik wilde weten hoe laat het was. Zeiden ze: het is vier uur op zaterdag. Toen pas besefte ik dat het drie dagen na de val was. En dat ik op de intensive care van een Pools ziekenhuis lag. Daar leggen ze je niet omdat je je scheenbeen gebroken hebt. Delore had haar telefoon mee. Daarop heb ik getypt: vertel me wat er is gebeurd. Ze legden uit dat ik de hekken in was gereden in de sprint.”
Delore: ,,Zijn gezicht was vierkant. Eigenlijk herkende ik hem alleen aan het stukje bij zijn ogen. Zijn wenkbrauwen, zijn wimpers. Voor de rest: overal hechtingen, alles was beurs. Hij was kaalgeschoren, er zat een grote blauwe plek op zijn hoofd waar zijn hersenen tegen zijn schedel waren gebotst. Hij had een drain om hersenvocht af te voeren. Zijn mond kon niet open. Dat lukte later pas. Ik weet nog dat ik erin keek: er was niets. Zijn tanden weg, de helft van zijn gehemelte weg, een stuk kaak weg. Ik keek zo naar de binnenkant van zijn neus.”
Fabio: ,,Ik had heel veel moeite met ademhalen, ik was bang om te stikken. Door die canule, een soort buis in mijn keel, maar ook door mijn gekneusde longen. Ik kreeg allerlei soorten medicatie. Daardoor viel ik steeds weg. Dan werden mijn voeten doof, dat trok op naar mijn bekken, daarna begon het in mijn handen en schouders tot onder mijn nek – en dan zakte ik weg. Elke keer dacht ik: daar ga ik. Dit is het, ik ga dood. Was niet zo, maar zo voelde het wel. Dat is een keer of vijftig, misschien wel honderd gebeurd. Ik had doodsangst. Ik lag te knokken, ik ging extremer ademhalen, ik voelde paniek. Dat werkte averechts, want daardoor kreeg ik nog meer medicatie om me rustig te houden, waardoor ik nog vaker wegviel. Het waren de langste dagen uit mijn leven. Ik heb nog nooit zo afgezien. Ik zou nog liever drie Vuelta’s achter elkaar rijden dan nog één dag op de ic.”
Was er niemand die je uitlegde wat er gebeurde?
,,Nee. En ik kon het ook niet vragen. Misschien was het ook omdat ik erbij lag als een zombie. Alsof ik van de wereld was. Maar ondertussen kon ik over alles nadenken. Ik hoorde en zag wat er om me heen gebeurde. In de kamer naast me lag iemand anders. Op een gegeven moment ging het alarm heel lang af. Daarna werd het stil en werd er een aluminium kar door de gang gereden. Zo’n grote, lange. Eentje waar je een lijk op legt als-ie naar de vriezer wordt gereden. Ik wist: dit is menens. Hier gaan mensen dood. Er is ook twee keer een priester langs geweest om voor me te bidden.”
Een priester?
,,Ze vroegen of hij naast me mocht komen zitten. Ik heb maar geknikt. Ik ben geen gelovig man of zo. Maar ik dacht: baat het niet, dan schaadt het niet. Als ze een imam of een boeddhist naar binnen hadden gestuurd, had ik hetzelfde gedaan. Ik was wanhopig, ik wilde gewoon graag blijven leven.”
Wat heeft-ie gezegd?
,,Geen idee. Hij las een boekje voor, in het Italiaans. Misschien heeft-ie gebeden dat ik zou blijven leven, maar voor hetzelfde geld reserveerde hij een plekje voor me in de hemel.”
Het gezicht van Fabio Jakobsen is goed hersteld, al zijn de littekens zichtbaar. © Pim Ras FotografieWanneer wist je dat je het zou overleven?
,,Op maandag, de derde dag dat ik wakker was op de ic. Toen dacht ik: als ik nu nog niet de pijp uit ben, dan zal het ook wel niet gebeuren. Kwam ook doordat Yvan langskwam. Die kon me uitleggen wat er was gebeurd en hoe ik ervoor stond. Maar hij stond wel met tranen in zijn ogen aan mijn bed. Ik kon aan zijn ogen zien hoe erg het met me was.”
Laten we de lijst maar even langs-lopen dan. Wat was er allemaal kapot?
,,Een hersenkneuzing. Scheurtjes in mijn schedel. Neus gebroken. Gehemelte gebroken en gescheurd. Tien tanden eruit. Een stuk van mijn boven- en onderkaak verdwenen. Snijwonden in mijn gezicht. Mijn oorschelp was ingesneden. Gebroken duim. Schouder gekneusd, longen gekneusd. De zenuw van mijn stemband heeft een klap gekregen. En mijn billen zwaar gekneusd. Ik heb de klap opgevangen met mijn gezicht en daarna met mijn kont: daarmee ben ik tegen die man geklapt. Dat was een mazzeltje: ik heb nogal een dikke kont. Daarop kreeg ik in de eerste week ook grote doorligplekken: ik heb er vier weken niet op kunnen zitten. In Polen kon ik nog niet praten. Dat lukte pas toen ik naar Leiden was gebracht, met een andere canule.”
Je gezicht is wonderwel goed hersteld.
,,Het valt mee, ja. Ik heb een soort hazenlip op de plek waar ik het reclamebord heb geraakt en mijn neus ziet eruit alsof ik heb gebokst met Mike Tyson. Maar de schade zit vooral van binnen. Er zijn stukken bot verdwenen, het is één groot litteken. Alleen in mijn gehemelte zaten al tachtig hechtingen. Ze hebben een stuk bot uit mijn bekkenkam genomen en die in mijn kaak gezet. In februari word ik opnieuw geopereerd, dan zetten ze er een implantaten in waarop straks mijn tanden worden geplaatst. Maar dat duurt nog wel even. Volgend najaar heb ik pas weer al mijn tanden.”
Je vertelt het bijna laconiek.
,,Ik ben van mezelf vrij rustig. Verder maak ik me ook niet heel erg druk over hoe het eruit ziet. Ze kunnen nog iets aan mijn neus doen voor het esthetische, maar dan zou ik meer littekenweefsel aan de binnenkant krijgen. Dat wil ik niet, want daar kun je last van hebben met ademen.”
Fiets je alweer?
,,Nu wel, ja. Maar dat heeft wel een tijd geduurd. De eerste acht weken heb ik in een donkere kamer gezeten. Geen telefoon, geen tv. Ik moest gewassen worden door Delore, als ik mijn bed uit kwam om te ontbijten, was ik zo moe dat ik daarna meteen weer in slaap viel op de bank. Ik at smoothies en een soort chocomel van het ziekenhuis, met heel veel calorieën erin. Ik weet nog dat we pizza bestelden aan het einde van de eerste week dat ik thuis was. Ik heb tien minuten gedaan om één hapje weg te krijgen. Best lastig met een half gebit. De volgorde is: eerst herstellen, dan weer een normaal mens worden, dan kijken of ik weer wielrenner kan zijn. Ik ben nu zover dat ik om de dag twee uurtjes fiets. Rustig hoor, op koffierondjestempo. Ik heb nog geen sprintje getrokken. Maar ik heb wel weer een schema en ik ben mee geweest op trainingskamp met de ploeg. Een paar weken geleden heb ik een rondje gefietst met een paar ploegmaten die langskwamen. Het ging misschien dertig kilometer per uur door de polder, maar ik was euforisch. Het voelde alsof ik over de Champs-Élysées reed tijdens de laatste etappe van de Tour. Ik besefte hoeveel ik van mijn beroep hou, hoe graag ik koers. De dokters en mijn trainer willen geen datum op mijn rentree plakken. Die zeggen: rustig aan, stapje voor stapje. Stiekem hoop ik zelf dat ik erbij ben als er in maart gekoerst wordt, maar het is realistischer dat het augustus wordt. Hoe mooi zou het zijn als ik een jaar na de val weer in staat ben om écht mee te doen in de finale?”
Thijs Zonneveld op bezoek bij Fabio Jakobsen. © Pim Ras FotografieTwijfel je soms of het nog kan? Is het fysiek mogelijk om straks weer te fietsen op het hoogste niveau?
,,Ik geloof dat het kan. Voorlopig is er in elk geval nog niets gevonden waardoor het níet kan. Het zat erin, dus ik hoop dat het er nog steeds in zit. Maar mijn lichaam heeft een enorme klap gehad en er is flink wat door elkaar gehusseld. Het kan zijn dat er iets is waardoor ik niet meer 100 procent haal, maar dat weet ik pas als ik het probeer. De zenuw van mijn stemband lijkt zich te herstellen, dat is belangrijk, omdat-ie mee moet bewegen als ik ademhaal. Maar wat als-ie 98 procent herstelt en niet 100? Dat maakt niet veel uit als je alleen recreatief een rondje trapt, maar wat als je ermee in de WorldTour moet sprinten?”
En psychologisch? Denk je dat je straks weer durft te sprinten?
,,Ja, maar dat weet ik pas als ik weer middenin een massasprint zit. Het is een voordeel dat ik me niks herinner van de crash zelf. Ik droom er niet over, ik ben niet bang om te vallen. Ik hou me ook voor dat het niet vaak gebeurt dat het zó erg is, dat het statistisch ook weer niet zoveel voorkomt. Ik win niet twee keer de loterij, toch? Als ik wil terugkomen, moet ik durven om in een gat te duiken. Een sprinter die te veel remt, die wint niet.”
Ik neem aan dat je de beelden van je crash hebt teruggezien.
,,Ja. Op de intensive care in Polen al.”
Hoe kijk jij naar de actie van Dylan Groenewegen?
,,Het is heel duidelijk. Dylan wijkt van zijn lijn af en doet de deur dicht als ik er langs kom. Dat heeft iedereen wel gezien, denk ik. Als hij de deur iets eerder dichtdoet, kan ik nog remmen. Als hij het iets later doet, dan was ik er al voorbij geweest. Nu ging het precies fout. Ik kon geen kant meer uit. Ik denk dat we daar 84 per uur reden. Dan is de reactietijd nog kleiner dan normaal.”
Neem je het hem kwalijk?
,,Ja, ergens wel. Ik ben niet zo verlicht dat ik zeg dat hij er niks aan kon doen. Maar ik vind het vooral jammer. Voor mezelf, voor hem, voor onze ploegen. We waren de twee snelste sprinters van Nederland, we hoorden bij de beste sprinters van de wereld. Het was het hele jaar al stuivertje wisselen: de ene keer won hij, de andere keer won ik. We zouden allebei naar de Giro gaan. We waren begonnen aan een duel dat nog heel lang kon duren. Zo’n duel, daar draait onze sport om. We zijn entertainers en krijgen daarvoor betaald. Ik keek er heel erg naar uit om me met hem te meten. Maar dan gebeurt zoiets, met alle respect, in de Ronde van Polen. Ik vind het moeilijk om te begrijpen waarom hij het gedaan heeft. Heeft hij me niet gezien? Heeft hij te veel risico genomen? Wilde hij winnen ten koste van alles? Hij wist ook dat het een snelle aankomst was, wat de risico’s waren. Voor mij is sprinten meer dan het bordje 200 zien en dan aangaan. Het is niet als kip zonder kop rammen op de pedalen. Hij had moeten nadenken over de gevolgen. We zijn mensen, geen beesten. Dit is sport, geen oorlog waarin alles geoorloofd is.”
Heb je contact met hem?
,,Hij heeft me een bericht gestuurd om te vragen hoe het met me ging. Daar heb ik op gereageerd. Niet lang geleden heeft hij me gevraagd of we een keer konden afspreken. Ik snap dat het ook op zijn ziel drukt, dat hij het ook achter zich moet laten. Maar ik ben er nog niet aan toe. Ik wil eerst iets meer weten hoe ik eraan toe ben, qua herstelproces. Hoe beter het met mij gaat, hoe beter het ook voor hem is. Hij heeft dit ook niet gewild. En hij krijgt een hoop stront over zich heen van anonieme mensen achter hun toetsenbordje – dat is belachelijk. Ik hoop oprecht dat hij straks weer in de sprints kan doen waar hij goed in is, dat dit straks achter ons ligt.’’
Hij is door de UCI voor negen maanden geschorst. Vind je dat terecht?
,,Het is heel lang. Maar als je het netto bekijkt, is het maar een maand of twee. Uiteindelijk heeft hij het leven van iemand anders in gevaar gebracht door zo gevaarlijk te sprinten. Daar moeten we veel meer naar kijken in het wielrennen. We moeten af van die wildwest, van het idee dat je kunt sprinten zonder oog voor anderen. Laat dit een precedent zijn: de volgende die zoiets doet, staat ook minimaal een halfjaar langs de kant. Jury’s zouden veel strakker moeten handhaven. Nu is het vaak een soort nattevingerwerk. Dylan is zelf een keer de hekken in gereden zonder dat er een straf werd uitgedeeld, hij wéét dus hoe het voelt. En hij heeft zelf de deur dichtgedaan voor Oliver Naesen in de Eurometropole Tour van 2016. Ook geen straf. Als je dat niet doet als jury, geef je toch het signaal dat het misschien wel kan. Dat gaat in iemands hoofd zitten. Maar Dylan had daar ook kunnen denken: ‘Oef, dat ging maar net goed, dit overkomt me niet nog een keer. Ik moet er in de toekomst voor zorgen dat ik rechtdoor sprint.’ Maar laat me duidelijk zijn: mijn verwondingen zijn óók zo erg door de hoge snelheid en de hekken. Die vingen me niet op, ze vouwden in elkaar. Er loopt nu een onderzoek naar, waaruit moet blijken of ze deugdelijk in elkaar waren gezet. Als je erop gaat letten, zie je het bij veel meer koersen: hekken met uitstekende pootjes, hekken met openingen ertussen.”
Jouw val lijkt wel iets te hebben losgemaakt. Onder de renners, onder de ploegen en zelfs bij de UCI. Denk je dat we de crash over een paar jaar zien als een keerpunt? Als het moment waarop veiligheid van renners wél belangrijk werd?
,,Ik hoop het. De UCI zou zich er veel meer over moeten buigen. Dit soort gevaarlijke finishes moet eruit. Wat ik wel weet, is dat ik niet meer meesprint als ik zie dat de hekken niet deugen.”
Je hebt het hele medische circuit van binnen en buiten gezien, je ligt er lange tijd uit en misschien is je vervolg van je carrière in gevaar. Wie draait er op voor die schade?
,,Dat is gecompliceerd. Ik heb geen rechten gestudeerd, maar volgens mij zijn er meerdere partijen die geheel of gedeeltelijk aansprakelijk zouden kunnen zijn. Dylan, zijn werkgever – Jumbo-Visma, de organisatie van de Ronde van Polen en de UCI. Als ik terugkom op niveau dan valt het allemaal nog relatief mee, maar wat als blijkt dat ik straks niet echt niet meer kan fietsen? Mijn huidige contract bij Deceuninck-Quick Step loopt tot eind 2021. Als ik voor die tijd niks presteer, dan kan het zomaar klaar zijn. Niemand wil een manke renner die niks meer durft. Ze gaan me geen salaris betalen omdat ze me zo zielig vinden. Er is een scenario waarbij ik eind volgend jaar geen wielrenner meer ben en de ploegendienst van de fabriek in kan. Daar is niks mis mee, maar het gaat wel om andere bedragen en een ander perspectief. Het gaat om mijn toekomst, die van Delore en misschien ook wel van onze kinderen. Daarom denk ik niet te licht over die aansprakelijkheidszaak. Het is een soort stok achter de deur voor als het tóch niet helemaal goed meer komt. Het zou heel vreemd zijn als ik straks met de ellende zit door een actie van een ander en omstandigheden die ik niet gecreëerd heb.”
Het moment waarop het fout gaat in de Ronde van Polen. © APDit soort aansprakelijkheidszaken kunnen jaren duren.
,,Ja. Zeker richting Polen en de UCI. Maar dat wil niet zeggen dat je het niet moet doen. Richting Dylan en Jumbo-Visma is het misschien iets makkelijker, dat kan gewoon in Nederland. Maar ik hoef helemaal niet per se te procederen om het uiterste eruit te halen. Het gaat me heus niet alleen om geld, het gaat ook om verantwoordelijkheid. Er zijn ook andere oplossingen mogelijk. Hoe of wat, dat weet ik ook nog niet precies. Ik heb het heel erg naar mijn zin bij Deceuninck-Quick-Step en ik hoef er zeker niet weg. Maar misschien dat ze bij Jumbo-Visma wel zeggen: we bieden ’m een contract aan, ongeacht hoe en of hij terugkomt. Dat is ook een manier van verantwoordelijkheid pakken. En áls ik dan in een ploeg terechtkom met Dylan, kan-ie mooi de sprint voor me aantrekken, hahaha.”
Heeft het je veranderd, de crash? Sta je anders in het leven nu je zo dichtbij de dood bent geweest?
,,Ik heb op de ic mijn zegeningen geteld. Als Delore en mijn ouders langs waren geweest, rolden de tranen over mijn wangen. Ik dacht aan wie ik had, wie ik allemaal kende. Mijn ouders, mijn vriendin, mijn vrienden, mijn schoonfamilie, mensen in mijn omgeving die altijd oprecht geïnteresseerd zijn. Maar ook aan de artsen, de verpleegsters, al die mensen die je weer oplappen. Als je zoiets meemaakt, wordt het heel speciaal. Een band die eerst heel vanzelfsprekend is, wordt ineens heel bijzonder. Je beseft dat alles tijdelijk is, dat het zomaar over kan zijn. Delore en ik waren van plan om naar Monaco te verhuizen. Een van de eerste dingen die ik heb gezegd toen ik een buisje in mijn keel kreeg waarmee ik weer kon praten was: dat doen we niet. Ik wil in de buurt van mijn ouders zijn, van mijn zusje, mijn schoonouders, mijn vrienden, ik wil even langs kunnen bij mijn opa en oma. De verkering met Delore was al heel goed, maar als je zoiets doorstaat met z’n tweeën, dan wordt het nog beter. Het heeft iets onvoorwaardelijks gekregen.”
Delore: ,,Ik ben zo blij dat-ie nog leeft. Dat-ie elke ochtend wakker wordt.”
Fabio: ,,Ik ook, ik ook.”
De Japanse autoriteiten willen voor de Olympiërs een quarantaineplicht van 2 weken nadat de sporters aankomen in Tokyo. Voor een deel van de wielrenners zou dat een probleem opleveren, aangezien het wegprogramma 6 dagen na de Tour begint. Een combinatie Tour - Tokyo is dan onmogelijk, tenzij de renners voortijdig uit de Tour stappen. Dat zal voor iemand als Mathieu van der Poel geen heel groot probleem zijn, maar voor Wout van Aert bijvoorbeeld waarschijnlijk wel. Het IOC heeft wel aangekondigd met man en macht te proberen de quarantainetijd terug te brengen, maar of dat succecvol gaat zijn is de vraag.
Spekenbrink en toprenners, het blijft een ongelukkige combinatie. Na Kittel, Degenkolb, Barguil, Dumoulin en Matthews is Marc Hirschi de 6de renner die onder zijn bewind vroegtijdig vertrekt. Hij trekt richting UAE. Nu zal geld ongetwijfeld een rol spelen, maar het begint toch steeds meer een dingetje te worden.
