'De IND shopt selectief uit de asielcijfers'
Drie misverstanden over de asielinstroom
artikelDe instroom van Syrische asielzoekers lijkt plots gestopt. Maar voor wie naar de cijfers kijkt in plaats van naar de IND-persberichten, was de afname allang zichtbaar, weet Flip van Dyke.
Door: Lisa van der Velden 12 mei 2016, 02:00
Vlak bij het drielandenpunt in Vaals woont een van de grootste luizen in de pels van de IND. Daar besteedt Flip van Dyke, gepensioneerd ambtenaar bij de Sociale Dienst, vier tot acht uur per dag aan het verzamelen, analyseren en tweeten van migratie- en asielcijfers, die soms recht tegen de rapportages van de overheid en de daaropvolgende berichtgeving in de media indruisen. De 66-jarige blogger gelooft niet in complotten, wel in cherrypicking. Volgens hem is de presentatie van asielcijfers door de Immigratie- en Naturalisatiedienst en het ministerie van Veiligheid en Justitie misleidend, en begint dat bij de woorden die ze kiezen. 'Op de koppen ?n inhoud van hun berichten is bijna altijd wat af te dingen. En juist in zo'n gepolariseerd debat is taal belangrijk.'
Flip van Dyke: 'Ik voel me vaak iemand die in een klein hoekje van het internet zit te bl?ren.'
Flip van Dyke: 'Ik voel me vaak iemand die in een klein hoekje van het internet zit te bl?ren.' ? Rechtenvrij
Onder de tweeduizend Twitter*volgers van Van Dyke bevinden zich veel politici en journalisten, met wie hij intensief contact heeft. Hij roept ze vaak op het matje, maar helpt ze ook aan de juiste gegevens. Om zelf zo volledig mogelijk te zijn, publiceert de blogger bij eigen artikelen alle relevante cijfers, zodat iedereen ze kan narekenen. 'Wanneer er een foutje insluipt verbeter ik het, maar ik vermeld altijd welk cijfer er eerst stond.'
Zijn berispingen leveren Van Dyke vaak schoorvoetende sorry's, maar ook complimenten op. Tweets als die van NOS-correspondent Jeroen Wollaars - 'I stand corrected, met een buiging voor je niet aflatende pogingen deze complexe materie te verduidelijken' - doen hem goed. Net als de motie die Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma in december indiende. Daarin pleitte de D66-politicus voor meer eenduidigheid in de asielcijfers, Van Dyke hielp hem met de data. 'De motie haalde het net niet, alleen PvdA en VVD stemden tegen. Maar ik was blij dat iemand actie ondernam. Ik voel me vaak iemand die in een klein hoekje van het internet zit te bl?ren, maar soms merk ik dat ik toch een klein beetje invloed heb.'
Tekst loopt door onder graphic.
Soms nemen ze vorige week als ijkpunt, dan weer vorige maand of dezelfde maand vorig jaar. Net wat hoger klinkt
Van Dyke
Het ministerie van Veiligheid en Justitie gaat vooral de fout in met de wekelijkse updates over asielzoekers, zegt Van Dyke, die al zijn hele leven met cijfers bezig is. Bijvoorbeeld in november, toen ze in een persbericht lieten weten dat er die week 1.800 asielzoekers naar Nederland waren gekomen. 'Opnieuw een lichte stijging ten opzichte van de totale instroom in de week ervoor' stond er.
Maar er stond niet dat het aantal asielzoekers eigenlijk daalde: twee weken eerder was het hoger, de week daarvoor nog hoger. Van Dyke: 'Soms nemen ze vorige week als ijkpunt, dan weer vorige maand of dezelfde maand vorig jaar. Net wat hoger klinkt. Feit is dat het aantal asielzoekers sinds de piek in september daalt, nu nog steeds. Maar dat lees je nergens. Dat is selectief shoppen.'
Van Dyke denkt dat de IND het aantal asielzoekers zo hoog mogelijk voorstelt om draagvlak voor strengere maatregelen te cre?ren. 'Dat betekent overigens niet dat die mensen kwaadwillig zijn. Het zijn ambtenaren, die doen gewoon wat de baas wil. Ik was zelf 28 jaar ambtenaar, dus ik weet hoe het gaat. De baas, dat is de minister of de staatssecretaris.' Van de Nederlandse pers, die frames 'klakkeloos' zou overnemen, is Van Dyke eveneens geen fan. Journalisten nemen volgens hem te weinig tijd voor de asielcijfers. 'Natuurlijk, de IND trekt een rookgordijn op, maakt het bewust moeilijk. Maar de pers hoort daar doorheen te prikken. Nu kunnen ze roepen wat ze willen.'
Niemand anders deed het
Een van de eerste begroetingen die hij daar kreeg? 'Welkom terug', van de IND. 'Met een knipoog erachter'
De pensionado beet zich zeven jaar geleden in de asielkwestie vast, omdat niemand anders het deed. 'In de politiek ging het toen de hele tijd over 'massa-immigratie vanuit moslimlanden', een term van Geert Wilders. Dat ben ik gaan checken. Daarna ben ik eigenlijk nooit meer gestopt.'
De blogger fietste ooit naar Zuid-Afrika, dwars door Servi?, Albani? en Syri?, maar ziet daarin geen verklaring voor zijn bovengemiddelde interesse voor het onderwerp. 'Natuurlijk, ik weet uit eigen ervaring hoe aardig veel Syri?rs zijn. Dus sommige discussies over vluchtelingen begrijp ik niet.' En ook zijn ogenschijnlijk symbolische woonplek, in een gebouw met uitzicht op Nederland, Duitsland en Belgi?, speelt geen rol. Dat hij dagelijks een of meerdere grenzen passeert heeft er niks mee te maken. 'Ik zit hier pas net, woonde bijna mijn hele leven in Amsterdam. Ik ben hierheen verhuisd om te wandelen.'
Van Dyke is een cijferman, niets meer en niets minder. Hij kwam via een kleine omweg - 'Ik mag vanwege mijn banketbakkersdiploma graag zeggen dat ik bakker ben' - en een havo-opleiding in de avonduren bij de Sociale Dienst terecht. Daar begon zijn liefde voor cijfers. Als iemand iets beweert met het woord 'veel' of 'weinig' erin, wil hij het controleren - maakt niet uit wat. 'Die woorden zeggen mij gewoon niks. Hoeveel dan, en wat betekent dat?'
Dat hij zakelijk denkt, wil niet zeggen dat hij niet emotioneel kan worden. Soms is hij zo kwaad dat hij door de kamer loopt te ijsberen. Dan tweet hij dat de IND 'een boevenclub' is, die trucs uithaalt. In februari is Van Dyke er 'even klaar mee' en stopt met Twitter. Vier weken later, net voordat zijn account definitief wordt gewist, begint het toch weer te kriebelen en keert hij terug. Een van de eerste begroetingen die hij daar kreeg? 'Welkom terug', van de IND. 'Met een knipoog erachter. Daar moest ik wel om grinniken. Je moet wel blijven lachen, anders word je gillend gek.'
Bezwaar 1: conclusies trekken op basis van weekcijfers
Itali? is absoluut niet het nieuwe Griekenland
Van Dyke
Weekcijfers zijn onzincijfers, vindt Van Dyke. 'In principe moet je alleen het aantal asielzoekers per maand bekijken, en dan met een jaar eerder vergelijken. Omdat er sprake is van seizoensinvloeden. Je zegt ook toch niet dat het in april warmer was dan in maart? Je vergelijkt de maand met het gemiddelde van vorige jaren.' Desondanks doet het ministerie van Veiligheid en Justitie sinds oktober vorig jaar wekelijks verslag van de asielinstroom, een verzamelbegrip van eerste aanvragers, herhaalde aanvragers en nareizende familieleden (zie klacht nummer 2).
Hierdoor ontstaan misverstanden, zegt van Dyke, en worden verkeerde conclusies getrokken. 'Een paar weken geleden zag je hoe dat mis kan gaan, bij de berichtgeving over Itali?. Dat land werd toen zo'n beetje tot het nieuwe Griekenland gebombardeerd door de pers, op basis van cijfers over een paar dagen.'
Van Dyke doelt hier op de berichten over Itali? die rond 15 april in de media verschijnen, over 6.000 migranten die in ??n week naar Itali? reisden. Daarna verschijnen artikelen over de sterke toename van asielzoekers die naar Itali? reizen, met koppen als 'Cijfers bevestigen: migratie vanuit Libi? stijgt' (Elsevier) en 'Steeds meer migranten bereiken Europa via Itali?' (NOS). Van Dyke: 'Ik snap nog steeds niet hoe die 6.000 de wereld in is gekomen, want de Internationale Organisatie voor Migratie meldt dat die week 4.651 migranten naar Itali? kwamen. Dat is ook een hoog cijfer, maar drie dagen later zette de daling alweer in.' Vergeleken met vorig jaar is het aantal asielzoekers dat via Libi? naar Itali? reist hoogstens met een paar procentjes gestegen, legt Van Dyke uit. 'Itali? is absoluut niet het nieuwe Griekenland.' De verklaring voor de tijdelijke piek in die week is simpel, zegt de blogger. Het was mooi weer. 'De oversteek van Noord-Afrika naar Itali? is veel gevoeliger voor slecht weer dan de oversteek van Turkije naar de Griekse eilanden, die immers pal voor de Turkse kust liggen. Zo'n cijfer zegt verder niets.'
Bezwaar 2: geruisloos definities veranderen
Volgens Van Dyke is het kwalijk dat het ministerie van Veiligheid en Justitie sinds oktober vorig jaar, toen het aantal asielzoekers dat naar Nederland kwam net over zijn hoogtepunt heen was, ineens een andere definitie in de maandelijkse persberichten hanteert. Tot september vorig jaar bracht het ministerie elke maand het aantal eerste aanvragen naar buiten: mensen die voor het eerst in Nederland asiel aanvragen. Vanaf oktober, als deze groep begint te dalen, brengt het ministerie in deze rapportages ineens alleen de totale asielinstroom naar buiten. Dit is een verzamelterm voor eerste aanvragers, herhaalde aanvragers (afgewezen asielzoekers die opnieuw aanvragen indienen, soms vanuit Nederland) ?n nareizende familieleden. Ook begint het ministerie half oktober met weekoverzichten, die alleen de totale asielinstroom vermelden.
Het probleem daarmee is tweeledig, zegt Van Dyke. 'Ineens verandert de terminologie, maar dat is nooit duidelijk gecommuniceerd. Het gevolg is een stortvloed aan mediaberichten waarin de asielinstroom letterlijk naar het aantal asielzoekers wordt vertaald. Sterker nog: het ministerie doet dit in de koppen van hun berichten zelf ook geregeld, in februari nog. En dan gaan politici er ook nog mee aan de haal. Nietsvermoedende burgers denken: na die asielzoekers volgt ook nog hun gezin. Maar die groep zit er dus stiekem al bij.' Doordat Eurostat, het statistiekbureau van de Europese Unie, de Nederlandse definitie van asielinstroom niet kent en sinds vorig jaar juist alleen eerste asielaanvragen publiceert, ontstaan bovendien scheve vergelijkingen, merkt de blogger. 'Dan lijkt het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt in vergelijking met buurlanden plotseling relatief hoog.'
Pas in januari, bijna vier maanden later, vermeldt de website van het ministerie voor het eerst in een wekelijks en maandelijks persbericht wat de term asielinstroom eigenlijk is. De maandelijkse Asylum Trends van de IND vermelden het alleen in de bijbehorende Engelstalige pdf's. Om de verwarring compleet te maken worden in sommige maanden ook nog de termen 'instroom eerste aanvragers' (alleen eerste aanvragers) en 'instroom asielzoekers' (eerste aanvragers, herhaalde aanvragers ?n nareizigers) op de site van de IND gebezigd. Van Dyke: 'De gewone lezer en journalist is het spoor inmiddels allang bijster.'
Bezwaar 3: vooral de stijgingen benadrukken
Reactie IND
'Het ministerie van Veiligheid en Justitie en de IND zijn zich ervan bewust dat cijfers soms voor meerdere interpretaties vatbaar zijn en dat verschillende personen cijfers op verschillende manieren kunnen duiden. Wij streven in onze duiding naar transparantie, objectiviteit, consistentie in definities en benoemen de meest relevante elementen. Wat het meest relevant is, kan in de loop der tijd uiteraard veranderen. Een voorbeeld van relevante ontwikkelingen was ons inziens de stijging van mensen uit veilige landen. Maar ook dalingen in de asielstroom worden gemeld.'
Het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt daalt sinds het hoogtepunt van september, maar wie de sites van de IND en het ministerie van Veiligheid en Justitie bekijkt zou dat niet zeggen, vindt Van Dyke. 'Daar lezen we vooral dat de asielinstroom 'hoog en stabiel' is, of 'onverminderd hoog' was.' Het woord 'daling' zien we bijna nooit, alleen in combinatie met 'maar vergeleken met puntjepuntje is hij hoger'.'
Nog kwalijker, vindt Van Dyke, is dat we die daling in het uitgebreidere persbericht over het IND-jaarverslag van 2015 en de eerste maanden van 2016 niet teruglezen, van 16 maart jongstleden. Kop: Samenstelling asielinstroom verandert. 'Ongeveer 25 procent van de eerste asielaanvragen bestond in de eerste maanden van 2016 uit mensen uit een veilig land', schrijft de IND in het bericht, dat verder vooral over veilige landen als Albani?, Servi? en Kosovo gaat. De opvallende afname van het aantal Syri?rs, een daling van 88 procent sinds oktober, is nergens terug te vinden. Van Dyke: 'Terzijde, maar wanneer we ons concentreren op Syrische mannen, een groep waar in het politieke debat veel om te doen is en die vaak voor nareizigers zorgt, is zelfs sprake van een afname van meer dan 99 procent. In oktober waren dat er 3.300, in februari nog maar 110 en in maart nog maar 25.' Het enige dat in het IND-nieuwsbericht van 14 maart over Syri?rs valt te lezen: 'Vorig jaar kwamen vooral Syri?rs (zo'n 27.700) en Eritree?rs (zo'n 8.400) naar Nederland' en 'Ook begin 2016 bestond het grootste deel van de 4.400 eerste aanvragers uit Syri?rs'.
In de media krijgt de focus op de stijging van asielzoekers uit veilige landen nog een extra staartje als de NOS op 28 maart bericht over een 'explosieve stijging' van het aantal Albanezen, en dit veelvuldig wordt overgenomen. Aantal koppen met Albanezen erin: zeker tien. Aantal koppen met de (nog veel explosievere) daling van Syri?rs: nul. Van Dyke: 'Terwijl Albanezen hier nooit een verblijfsvergunning krijgen en Syri?rs wel. De enige juiste conclusie is dat het aantal Syrische asielzoekers extreem is gedaald. Zo extreem dat zelfs de Albanezen met meer zijn. Maar ja, dat is misschien een erg lange kop.'
