Heb het verhaal in de VI ook gelezen. Wat een zelfvoldaan mannetje is dat van die hypercube. En hoe VI daar kritiekloos mee omgaat. Ook hoofdredacteur Ruesink pleit in zijn column voor een nieuwe opzet voor 16 teams want je moet volgens hem niet bang zijn voor verandering.
Ik zal 'm wel even plaatsen voor belangstellenden aangezien het een VI Pro stuk is.
Deze voetbalwiskundigen drukken stempel op Eredivisie
De Eredivisie ligt op de tekentafel. Binnenkort kan er een nieuw model uit de mixers in Zeist komen. In een serie verhalen gaan we dieper in op de hervorming van de hoogste competitie. Deel 1: de voetbalwiskundigen van Hypercube.
Met een innovatiemanager aan het roer in Zeist moet ons voetbal de komende jaren worden gemoderniseerd. Als eerste is de Eredivisie aan de beurt. De zestigjarige competitie ligt op de operatietafel. In maart moet er een advies over een nieuw format liggen. Maar hoe innovatief is dat nog? De Europese kaart erbij pakkende niet zo. Vele traditionele competities zijn al gesneuveld de afgelopen jaren. Een best geruisloze omwenteling eigenlijk. Zelfs voor de UEFA, die vorige maand na een inventarisatie van competitiemodellen sprak van ?verrassende conclusies?. Liefst 17 van de 54 aangesloten bonden zijn afgestapt van het traditionele systeem, waarbij de ranglijst wordt opgemaakt na een serie thuis- en uitduels. Van Belgi? tot Bulgarije worden leagues opgedeeld, punten gehalveerd en kampioenspoules geformeerd.
Het bureau dat dit allemaal regelt komt uit Nederland. Uit Utrecht om precies te zijn. Daar zetelt in een historisch grachtenpand het hypermoderne Hypercube. Geleid door de besnorde Pieter Nieuwenhuis, een voormalige student informatica. Aanvankelijk werd hij nog gezien als een verstrooide wiskundeleraar die per ongeluk in de voetbalbestuurskamers was verdwaald, maar inmiddels is hij een veelgevraagde expert achter de schermen. Nieuwe Eredivisie? Nieuwe Champions League? Nieuw WK? Als een soort Centraal Planbureau van het voetbal rekent Hypercube de formats door.
?Het begon allemaal begin deze eeuw. Toen zat ik ineens tegenover Johan Cruijff?, weet Nieuwenhuis nog. De geboren Enschede?r had na een carri?re in de automatisering zijn eigen bedrijf neergezet. ?We waren een bureau dat actief was in betalingsverkeer en openbaar vervoer. In feite ook branches waar de massa klant was en men zich afvroeg: Hoe gaat de klant zich gedragen als wij gaan veranderen? Het leek ons leuk zoiets ook in voetbal te gaan doen.?
Hypercube was er vroeg bij in de datarevolutie van het voetbal. In de emotie-industrie bleek er een toenemende vraag naar een nuchtere kijk. Econometristen specialiseerden zich erin om data over verzorgingsgebieden, sponsors, transfersommen, consumentengedrag, spelerssalarissen om te zetten in aanbevelingen over competitiemodellen, stadionuitbreidingen en transferstrategie?n. Een gat in de markt. Clubs willen adviezen, Nieuwenhuis komt als de Pythagoras van het voetbal met formules. ?In de kern onderzoeken wij wat de motieven van mensen zijn om wel of niet naar een club te gaan. Vervolgens kan je door aan knopjes te draaien, zoals het competitieformat, invloed uitoefenen. Als je in de formule meer eigenschappen stopt die mensen leuk vinden, dan komen er meer naar de club. Dat is de drive.?
De Eredivisie wilde in 2004 voor het eerst play-offs. Een unicum. In 1960 was Ajax kampioen geworden na een beslissingswedstrijd tegen Feyenoord, in 1987 en 1988 werd ge?xperimenteerd met een nacompetitie voor de laatste plaats in het UEFA Cup-toernooi. Verder gebeurde er in een halve eeuw betaald voetbal niks afwijkends boven in de ranglijst. Aan de degradatieregeling werd af en toe gesleuteld, voor de rest bleef alles zoals het in de jaren vijftig was bedacht. ?We haalden dan ook het Journaal. Een revolutie in de voetbalwereld. De competitie ging veranderen! Voor het eerst.? De Eredivisie zette hoog in: er stond een Champions League-ticket op het spel in de play-offs. Er was behoefte aan prognoses over de gevolgen. Hypercube dipte een teen in het water. ?Anno 2017 heet dat big data. Als je nu kijkt welke middelen we toen beschikbaar hadden, waren dat hi?rogliefen in een stenen tafel.?
De huidige situatie op de Europese velden
In het land staat het aantal clubs in de hoogste divisie
Aanvankelijk adviseerden de Utrechters om zelfs het kampioenschap via play-offs te beslissen. Nieuwenhuis: ?Het idee was dat de nummers ??n tot vier om de titel zouden spelen, en de nummers vijf tot acht om de laatste Europese plaats. Met dat plan gingen we naar Cruijff. Hij schudde zijn hoofd. Nederland ging nooit een kampioen uit een play-off accepteren. Cruijff zei dat ??n niet kon meedoen. Toen had ik een probleem. We hadden maar vijf Europese tickets. Wat moesten we nummer zes tot negen laten doen? ??Geen probleem??, zei Cruijff. ??De winnaar van zes tot negen speelt gewoon tegen de verliezer van twee tot vijf?. Dat is precies wat in 2006 werd ingevoerd.?
Al snel zat de man die de invoering van de chipkaarten bij de Nederlandse Spoorwegen door- rekende, om tafel met de decision makers van het mondiale voetbal. ?Via Ajax en PSV kwamen wij in contact met de Europese topclubs. We maakten kennis met Ferran Soriano. Toen bestuurder bij Barcelona, inmiddels de baas bij Manchester City. Een telecom-man. Dus iemand die net als wij vertrouwd was met het berekenen van het ge- drag van de massa. Toen hij voor het eerst onze modellen zag, bleek dat hij dezelfde methodes had gebruikt bij de herstart van Barcelona in 2003.? Via Soriano belandde Nieuwenhuis in Zwitserland, waar hij ineens zat te vergaderen over de Champions League en de Europa League. ?De UEFA stopte met de UEFA Cup. Er moest een vervangend format komen. Ik heb nooit geweten of er ook andere bureaus hebben ingeschreven, maar de UEFA vond ons plan fantastisch. En toen waren we ineens betrokken bij de nieuwe Europa League.?
Na aanvankelijke kritiek is de Europa League inmiddels ingeburgerd. In eigen land sneuvelden zijn play-offs echter na drie jaar alweer. Sinds 2009 zijn de eerste vier ploegen zeker van Europees voetbal, beslissingswedstrijden zijn er alleen nog om het laatste ticket. ?Een afgekloven botje, moet ik toegeven. Het uitgangspunt van de play-offs was in 2004 anders. Het Nederlandse voetbal stond er goed voor. Ajax, Feyenoord en PSV waren internationaal gereputeerde spelers. Feyenoord had de UEFA Cup gewonnen. Zelfs clubs als Willem II en Heerenveen gingen er niet kansloos af. Toch was de opkomst naar wedstrijden gering. Waarom was snel duidelijk. Een kind kon de was doen. Vanaf Kerst zat er bij de middenmoters rot in de opkomst. Die clubs konden geen kampioen meer worden, ze konden geen Europees voetbal meer halen en ze konden niet meer degraderen. Daar hebben we toen op ingespeeld. Dat is geweldig goed gelukt. De kampioen kon aan de champagne, de nummer achttien was de kneus die naar bed kon. Maar de rest speelde nog ergens voor. Toeschouwersaantallen stegen van 4,9 naar 6 miljoen. We introduceerden dat de sterkste clubs in de laatste fase tegen elkaar speelden. Hier werd het onder druk van de grote clubs afgeschaft, maar in veel andere landen werd dat uitgangspunt juist gekopieerd.?
Asperges
Wat heet! Op de staalkaart van de UEFA ver- dwijnen de traditionele competitievormen. Zeventien stuks al. ?Daar hebben wij in belangrijke mate mee te maken.? De Bulgaren en Denen zijn als laatste toegevoegd aan de erelijst, maar het Europese competitierisk begon met onze zuiderburen. Hypercube adviseerde daar een jaar of tien geleden een competitie van zestien clubs. Na dertig wedstrijden scheiden de bovenste zes zich af in een kampioensgroep. ?Het Belgische voetbal ging in rap tempo bergaf. Ik kan daar een heel leuk plaatje van laten zien.?
De stijgende lijn in Belgi? is zichtbaar in de modellen van Hypercube.
Nieuwenhuis buigt over zijn laptop. Grafieken met prestaties van Belgische clubs verschijnen op een witte muur tegenover hem. In 2009 maakt de neergaande lijn een knik naar boven. ?Precies daar is hun nieuwe competitie ingevoerd en ook hun succes begonnen. Kan haast geen toeval zijn. De tv-waarde steeg van 35 naar 75 miljoen. Het is eigenlijk te gek voor woorden dat daar ver- houdingsgewijs meer wordt verdiend dan hier.?
Opvallend is wel dat nieuwe modellen worden omarmd door landen als Denemarken, Bulgarije, Roemeni?. Toplanden houden juist vast aan het traditionele systeem. ?Dat horen we vaker. We zijn net terug uit Boekarest. Deze vraag speelde ook bij ons Roemeense vrienden.? Nieuwenhuis drukt op een paar knoppen en diagrammen van Engelse en Roemeense clubs worden nu geprojecteerd op de muur. ?Hoe romantisch we ook in elkaar zitten, voetbal wordt gedreven door geld. Voor spannende competities moeten clubs ongeveer even sterk zijn. In Engeland is dat van nature geregeld. Tv-gelden worden daar bijzonder eerlijk verdeeld, ook onderin staan steenrijke clubs die internationals kunnen kopen. Tussen de salarisbudgetten van Ajax en Go Ahead zit factor tien, in Engeland is dat factor twee. Daardoor kan Leicester kampioen worden. Zij kunnen het zich permitteren om zo?n luie competitie te spelen. Kijk nu naar Roemeni?. Daar lopen de lijnen, zoals in de meeste landen, ver uiteen. De bovenste clubs zijn vele malen rijker dan de rest. Dus moet je andere wegen zoeken om meer balans te cre?ren.?
Afwijkende competities zijn er in vele vormen. De UEFA noteert in de zeventien landen vijf alternatieven. Volgens Nieuwenhuis hebben ze ??n eigenschap gemeen: ?More than one moment of glory and disaster. Het percentage niet-dode wedstrijden moet heel hoog liggen. Dat is wezenlijk.?
Een andere stelregel: ?Je moet zoveel mogelijk positieve perspectieven bieden. Als je asperges doormidden snijdt, dan smaakt de ene helft van het bord een stuk lekkerder dan de andere. Dus een groep die alleen strijdt tegen degradatie, maar waarin niks te winnen valt, werkt niet. Dan gaat de aandacht weg. Supporters zijn buitengewoon opportunistisch. Dit soort projecten gaan niet over Vak 410 bij Ajax. Die echte fans komen altijd. Dit gaat over de mensen die in het weekend denken: Wat ga ik doen? Dat gaat over events, thrill, spanning. Die moet je bieden.?
Zo halveren de Belgen voor een extra dosis spanning de punten na dertig wedstrijden. Wel met een verhoogd risico dat niet de sterkste club kampioen wordt en dus ook niet het land vertegenwoordigt in de Champions League? ?Het opvallende is juist dat het omgekeerde het geval blijkt. Anderlecht is sinds de invoering van de nieuwe competitie percentueel vaker kampioen geweest dan daarvoor. Sukkelen in het najaar is niet direct funest. Grote clubs presteren over het algemeen beter in de tweede seizoenshelft. Zie het Ajax van De Boer, zie het PSV van Cocu. Ze wonnen hun titels in de laatste maanden. Ze geven dan gas bij. Ze hebben een bredere selectie en minder kampioensstress. Topclubs worden niet benadeeld, alleen de beslissing wordt uitgesteld. In Belgi? is nog maar ??n keer een beslissing gevallen v??r de laatste twee rondes. Nog steeds wordt negen van de tien keer de beste kampioen, maar je hebt wel de droom verkocht van een spannende competitie.?
Voorhoofdskwab
De Noren en de Nederlanders zijn de nummers achttien en negentien die mogelijk overstag gaan. ?Ten opzichte van de andere vermaak-industrie?n, moet het voetbal zijn positie behouden of verbeteren. In Nederland hebben we nu de autootjes van Max Verstappen. Als we niks doen, gaat hij sponsors wegtrekken. Voetbal heeft zijn aantrekkingskracht bij de gratie van het succes. Uiteindelijk is er dan ook maar ??n ambitie: die plek op de sportieve ranglijst innemen waar we horen. Nederland zit nu in een wak. Internationaal hebben we er nog nooit zo slecht voorgestaan als nu. Wij falen. Er is een impuls nodig. Dat is goed nieuws. Wat er ook verandert, er is een vette kans dat het beter wordt.?
Net als elders in Europa begeleidt Hypercube de clubs en bond naar een nieuw competitiemodel. ?Wij zijn de mannen in de zwarte jassen. De scheidsrechters. Hypercube heeft nooit een kleur. Dat maakt het proces nodeloos complex. Alle actoren moeten samen naar de eindstreep. We laten zien wat er in Europa aan de hand is. We vragen de lokale data op. Analyseren wat een elftal van een bepaald kwaliteitsniveau kost en zetten dat af tegen de inkomsten die worden gegenereerd uit het verzorgingsgebied. Alle idee?n waar clubs mee komen, stoppen wij in de computer. Die komt met tientallen modellen. De beste modellen leggen we voor aan de clubs. Zij beslissen. Wij hebben alleen belang bij oplossingen die het voetballandje dat wij adviseren omhoog helpen, anders zijn wij na een tijdje ook dood.?
Pieter Nieuwenhuis van Hypercube.
Met het verhogen van de kwaliteit spelen natuurlijk meer factoren een rol. Zo zal de negende positie van de Belgen op de UEFA-ranglijst ook te maken hebben met de hogere leeftijd van de spelers. Zij hebben een mannencompetitie. Nederland heeft de jongste competitie van Europa. Nieuwenhuis knikt en tikt een paar keer op zijn toetsenbord. Prestatiecurves van Theo Janssen en Christian Eriksen verschijnen. ?Wij zijn in Nederland hopeloos verliefd op talent. Statistisch is bewezen dat de onderontwikkelde voorhoofdskwab van de adolescente man, hem remt in zijn vermogen om geen fouten te maken. De fout van het Nederlandse voetbal is dat wij talent verkiezen boven kwaliteit. Janssen en Eriksen speelden samen bij Ajax. Janssen was op zijn top. De lijn van Janssen zat op dat moment hoger, maar die van de talentvollere Eriksen zou op den duur hoger uitkomen. Wat deed De Boer? Hij bouwde het elftal rondom Eriksen. Dat zouden de Belgen dus nooit doen.?
Met een nieuw format is niet alles opgelost, weet ook Nieuwenhuis. ?Absoluut. Een competitie- model is geen toverformule waardoor je opeens gaat winnen.?
Hoogverraad
Buiten begint het al te schemeren. Nieuwenhuis gaat onvermoeibaar door met zijn marathon- college voetbaleconomie. Cijferreeksen, tabellen, parabolen vliegen in hoog tempo over de muur. Nieuwenhuis doceert. Over Belgi? waar heftige discussie ontstond over inkrimping naar zestien clubs. ?Rond Kerstmis is het moeilijk praten met de kalkoen over het menu.? Over de potentie van Feyenoord. ?De afdeling-bal-in-het-net doet het geweldig. Als je ziet hoeveel salaris daar in de gleuf gaat en welk voetbal ze leveren, dan gaan ze in Amsterdam nog wel een keer op het andere oor liggen als Feyenoord straks in een nieuw huis net zoveel geld heeft.? Over het nieuwe format van de Champions League. ?Wij adviseren competities over meer weerstand in een kleine markt, terwijl de UEFA het proces van verwijdering alleen maar versnelt.? Over een Belgisch-Nederlandse competitie. ?Dat vindt de UEFA nooit goed.? En over een eventuele Super League. ?Gebeurt niet. Zelfs Barcelona en Real Madrid zullen het niet kunnen uitleggen. Hoogverraad tegen je eigen voetballand.?
De plaatjes van de nieuwe Eredivisie? Die blijven nog even verborgen op het beveiligde deel van de server. In Nederland zullen de clubs er nog een fikse kluif aan hebben om op ??n lijn te komen. Zal het nieuwe systeem het dit keer langer volhouden dan het vorige? ?De geesten zijn nu rijper dan toen. Destijds speelde bijna iedereen in Europa nog het traditionele systeem. Voetbal is sindsdien een winner-takes-all-economie ge- worden. Daar liggen ook de uitdagingen. De groten worden nu wel erg groot. Wij proberen op zijn minst de illusie te cre?ren dat andere clubs ook een kans maken.?
De geschiedenis van de Eredivisie
1954/55
Vier eerste klassen van veertien clubs, vier winnaars naar kampioenscompetitie. Geen degradatie.
1955/56
Twee hoofdklassen van achttien clubs, de nummers 1 en 2 naar kampioenscompetitie. De twee nummers 9 naar promotie-en degradatie-competitie. De rest naar nieuw te vormen Eredivisie.
1956/57 - 1958/59
Introductie Eredivisie van achttien clubs. Kampioenschap en twee degradanten bepaald na 34 wedstrijden.
1959/60 - 1961/62
Beslissingswedstrijd om de landstitel. Aanpassing onderin: ook de nummer 16 degradeert rechtstreeks (in ?59/60 en ?61/62) of speelt promotie/degradatie-wedstrijden (in 60/61).
1962/63 - 1964/65
Kleinere Eredivisie met zestien clubs. De nummers 15 en 16 degraderen rechtstreeks.
1965/66
Aanpassing onderin: alleen de nummer 16 degradeert rechtstreeks
1966/67
Grotere Eredivisie met achttien clubs. De nummers 17 en 18 degraderen rechtstreeks.
1967/68
Vanwege het verdwijnen van clubs zijn er dit seizoen geen degradanten.
1968/69
Nummer 18 degradeert, de nummers 15, 16 en 17 spelen beslissingswedstrijden tegen degradatie.
1969/70 - 1980/81
Beslissingswedstrijden verdwijnen weer. Nummers 17 en 18 degraderen rechtstreeks.
1981/82 - 1988/89
Zwaardere degradatie- regeling. Ook de nummer 16 daalt af.
In 1987 en 1988 wordt er een nacompetitie gespeeld om het laatste ticket naar de UEFA Cup.
1989/90 - 1991/92
Invoering escape voor de nummer 16 via promotie/degradatieduels.
1991/92 - 2004/05
Introductie nacompetitie voor de nummers 16 en 17. Alleen nummer 18 degradeert rechtstreeks.
2005/06 - 2007/08
Lancering play-offsysteem in de top. Alleen kampioen staat vast. Play-offs om alle overige Europese tickets. Onderin verdwijnt de nacompetitie. Nummers 16 en 17 spelen promotie/degradatie play-offs (best of three-systeem).
2008/09 - nu
Play-offs bovenin grotendeels afgeschaft. Alleen om de laatste plaats Europa League wordt nog gestreden via extra wedstrijden. Nummers 16 en 17 spelen nog ??n jaar promotie/degradatie-play-offs via het best of three-systeem, daarna via knock-outs.
http://www.vi.nl/pro/deze-voetbalwiskundigen-drukken-stempel-op-eredivisie.htm