Overigens ben ik blij dat wij geen districtensysteem hebben. Evenredige vertegenwoordiging waarbij elke stem evenveel waard is, is toch een stuk eerlijker.
In democratie?n worden een aantal systemen gehanteerd die mij toch niet zo democratisch lijken:
1. districtenstelsel
2. kiesdrempel
3. indirecte verkiezingen
4. benoeming regeringsleiders lagere overheden door de centrale overheid
5. winnen zonder meerderheid
Districtenstelsels
Districtenstelsels zijn er in alle soorten en maten. Je hebt districtenstelsels waarbij per district maar 1 kandidaat gekozen wordt, zoals in het VK en de VS en er zijn stelsels waar per district meerdere kandidaten worden gekozen. Dat kan dan gaan om hetzelfde aantal per district zijn, zoals in Luxemburg of Noord-Ierland, of afhankelijk van het aantal inwoners, zoals in Belgi? of Spanje. En dan zijn er ook nog stelsels waarbij de districten zelf ook weer in een groter district vallen, zoals in Duitsland.
In Oostenrijk wordt wel een districtenstelsel gehanteerd, maar wordt wel gestreefd naar evenredige vertegenwoordiging op nationaal niveau, dat is een fundamenteel verschil vergeleken met Belgi? en Duitsland. In Denemarken is er strikt genomen ook sprake van een districtenstelsel (er zijn drie districten: Denemarken, Faer?er en Groenland), maar dit is louter om Faer?er en Groenland een stem te geven; de zetelverdeling onder de districten is namelijk Denemarken 175, Faer?er 2, Groenland 2. Dat zijn twee voorbeelden waarbij een districtenstelsel wel een positieve invloed op de democratie.
Centraal moet staan dat de samenstelling van het parlement een goede afspiegeling van de verkiezingsuitslag is en dat is bij de meeste parlementen die een districtenstelsel hanteren niet het geval. Daar komt bij dat als je op de verliezende kandidaat hebt gestemd je feitelijk niet vertegenwoordigd bent in het parlement hebt en dat kan dan gaan om meer dan 50% van de kiezers. Als het resultaat is dat de verkiezingsuitslag goed in het parlement wordt afgespiegeld ?n zorgt voor een goede verdeling van de volksvertegenwoordigers over het land heeft een districtenstelsel wel een meerwaarde.
Kiesdrempel
Er is hier veel animo voor een (hogere) kiesdrempel in Nederland. Er zijn twee argumenten die worden aangevoerd: het grote aantal fracties en de kleine fracties, waarmee het maken van een coalitie ingewikkelder wordt gemaakt. In het Poolse parlement waren er begin jaren '90 29 verschillende fracties, dat is inderdaad extreem veel, zeker als je bedenkt dat die fracties natuurlijk ook allemaal aan het woord moeten komen. Vandaar dat je wel eens de uitdrukking "een Poolse Landdag" voorbij hoort komen. In werkelijkheid is er bij iedere parlementsverkiezing met evenredige vertegenwoordiging een praktische kiesdrempel, ook als er geen formele kiesdrempel is. Polen heeft veel meer zetels dan de Nederlande Tweede Kamer, dus lag die kiesdrempel daarmee nog een stuk lager dan de 2/3% (0,66... %) in Nederland. Tegenwoordig hanteert Polen juist een van de meest excessieve kiesdrempels, met 8%, Turkije hanteert, met 10%, een nog hogere kiesdrempel.
Voor kleine partijen, zeg 1 of 2 zetels, is het onmogelijk om bij alle vergaderingen aanwezig te zijn. Op die manier kunnen de parlementari?rs voor deze partijen eigenlijk hun werk niet volwaardig uitvoeren.
Twee goede argumenten voor een kiesdrempel, dus. Echter, zoals ik ook al aangaf als bezwaar voor een districtenstelsel, geldt ook voor de kiesdrempel dat het geen afbreuk mag doen aan de verkiezingsuitslag. Als je met een kiesdrempel 10% (of meer) van de kiezers wegsnijdt, dan mag je wel spreken van een excessieve kiesdrempel. Dat moet je dus niet willen. Die kritieke grens wordt doorgaans bereikt bij een kiesdrempel tussen de 3 en 4%. Als je 10% van de kiezers wegsnijdt betekent dat logischer dit je aan minder dan 45% al voldoende hebt om de absolute meerderheid in het parlement te behalen.
Kiezers zullen het over het algemeen niet 100% met een partij eens zijn. Dat betekent dat ze dus al wat standpunten moeten inleveren op het moment dat ze op hun partij van voorkeur stemmen. In een districtenstelsel of met een kiesdrempel komt er een extra moeilijkheidsgraad in de keus. De kans bestaat dat de partij die de voorkeur van de kies geniet geen kans maakt in het district of onder de kiesdrempel blijft. De kiezer wordt dan gedwongen om een stem uit te brengen op een partij waar hij nog minder mee heeft, dan de partij waar zijn voorkeur werkelijk naar uitgaat. Voor veel kiezers is die concessie een brug te ver.
Indirecte verkiezingen
Bij indirecte verkiezingen denken we natuurlijk direct aan de Eerste Kamerverkiezingen en de Amerikaanse presidentsverkiezingen. De belangrijkste bezwaren tegen indirecte verkiezingen is dat de stem van de kiezer niet even zwaar telt. Je kunt uitrekenen dat de stem van een SGP-stemmer in Flevoland bijna 2,5x zwaarder telde dat die van een 50PLUS-stemmer in Drenthe bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2015. Bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen waren de verschillen nog iets groter. 163.387 Trumpstemmers in Alaska waren goed voor 3 daadwerkelijke stemmen voor Trump terwijl 1.742.718 stemmen voor Clinton in Washington haar slechts 8 daadwerkelijke stemmen opleverde. Een Trump-stemmer in Alaska telde dus 4x zo zwaar als een Clintonstemmer in Washington. Hier zien we nog een ander probleem om de hoek kijken: Clinton zou eigenlijk 12 stemmen uit Washington hebben moeten krijgen, 4 stemmen gingen echter naar andere mensen. Met andere woorden, je moet ook maar afwachten of de kiezers die gekozen worden wel stemmen op de kandidaat waarvoor ze zouden behoren te stemmen.
Een stem kan ook helemaal niets waard zijn, zoals de 4,5 miljoen stemmen op Clinton in Florida en de 4,5 miljoen stemmen op Trump in Californi?. Het zelfde geldt voor kiezers die stemmen op partijen bij de Provinciale Statenverkiezingen, die het uiteindelijk niet redden.
Nu zijn dit voorbeelden van indirecte verkiezingen met een tussenlaag, maar het kan nog absurder, zoals het kiessysteem dat de Democratische Partij in Iowa hanteert voor het kiezen van de presidentskandidaat:
Verkiezing 1: in lokale verkiezingen worden kiezers geselecteerd voor de verkiezingen op countyniveau
Verkiezing 2: in de countyverkiezingen worden kiezers geselecteerd voor de verkiezingen op parlementsdistrictsniveau.
Verkiezing 3: in de verkiezing op parlementsdistrict worden kiezers geselecteerd voor het nationale partijcongres en het partijcongres van Iowa.
Verkiezing 4: tijdens het partijcongres van Iowa worden nog eens kiezers geselecteerd voor het nationale partijcongres.
De kiezers die zijn geselecteerd voor het nationale partijcongres zijn de kiezer die daadwerkelijk mogen stemmen op de kandidaten.
Zowel verkiezingen en als mensen vergeten dat de verkiezing plaatsvindt, dan kan het zomaar leiden tot een verschuiving in het aantal stemmen op het nationale congres...
Benoeming regeringsleiders lagere overheden door de centrale overheid
Het is vanzelfsprekend dat de centrale overheid meer invloed heeft dan de lagere overheden. Maar centrale overheden bemoeien zich meestal louter met de randvoorwaarden van de lagere overheden en houden zich niet bezig met de benoemingen van lokale regeringsleiders. Lokale regeringsleiders dienen gekozen te worden door het respectievelijke parlement of de kiezers, aangezien zij met deze regeringsleider moeten samenwerken en hun boegbeeld is. Hier in Nederland worden de regeringsleiders van lagere overheden (Commissarissen van de Koning en burgemeesters) door de centrale overheid benoemd. De lokale overheden hebben wel insprak wat betreft de benoeming, maar het is uiteindelijk de minister van binnenlandse zaken die de regeringsleiders "bij koninklijk besluit" benoemd. Wat je vervolgens ziet is dat gemeentes soms burgemeesters krijgen die verbonden zijn aan partijen die in de betreffende gemeente weinig aanhang hebben. Ook duiken er vaak politieke oudgedienden op en worden burgemeester vaak van de ene naar de andere gemeente overgeplaatst. Hetzelfde geldt voor de CdvK's.
Winnen zonder (absolute/volstrekte) meerderheid
Dit heeft betrekking op verkiezingen waar maar een winnaar kan zijn. Denk aan presidentsverkiezingen, burgemeestersverkiezingen en districten waar slechts een volksvertegenwoordiger wordt gekozen. Er wordt dan gezegd dat de kandidaat wint met een pluraliteit of relatieve meerderheid. Het systeem wordt ook wel "first past the post" of "meeste stemmen gelden" genoemd. De gedachte gaat bijvoorbeeld uit naar de Britse parlementsverkiezingen van afgelopen donderdag of de Filipijnse presidentsverkiezingen. Hoewel Frankrijk bij de presidentsverkiezingen een tweede ronde met twee deelnemers heeft, werkt het bij de parlementsverkiezingen iets anders. Theoretisch zouden er 6 kandidaten deel kunnen nemen aan een eventuele tweede ronde. De regel die ze hanteren is dat kandidaten die minimaal 15% van de kiesgerechtigden achter zich kregen in de eerste ronde mee mogen doen aan de tweede ronde. Een kandidaat kan derhalve een zetel winnen met een pluraliteit.
Het grote probleem met dit systeem is dat de minst geliefde kandidaat in dit systeem kan winnen. Hoe kleinere de pluraliteit, hoe groter de kans dat de winnaar het niet zou winnen in een 1-tegen-1 verkiezing. Als je bijvoorbeeld zou kunnen stemmen op de premier uit de fractievoorzitters van de Tweede Kamer, dan zou het best kunnen dat Wilders een pluraliteit behaald, terwijl hij alle confrontaties glansrijk verliest als je hem 1-tegen-1 zet tegen de fractievoorzitters.
In veel landen wordt dit systeem dan ook niet gebruikt, maar wordt er een tweede ronde gehouden, waaraan alleen de nummers 1 en 2 mogen deelnemen uit de eerste ronde mogen deelnemen. Even voor de duidelijkheid, hier, dit is slechts een voorbeeld; in werkelijkheid zou Rutte de pluraliteit behalen en zal Wilders het 1-op-1 waarschijnlijk winnen van Kuzu en Van der Staaij.
roost:
Een ander alternatief is dat kiezer dan kandidaten rangschikken, om deze manier hoeven de kiezers slechts eenmaal naar de stembus.
In werkelijkheid heeft iedere methode zijn voor en nadelen zoals op deze wikipediapagina goed zichtbaar is:
https://en.wikipedia.org/wiki/Compa...of_selected_single-winner_methods_.28table.29